ترجمه انسانی یا ترجمه ماشینی ؟ چالشی که در سال های اخیر توجه بسیاری را به خود جلب کرده است و به طور جدی در انجمن ها و مراکز ترجمه به عنوان چالشی مهم برای آینده پیش روی حوزه ترجمه مطرح می شود که به تبع، امید ها و نگرانی های افراد بسیاری را نیز برانگیخته است، اما به واقع کدام یک از این دو نوع ترجمه، کاربردی تر است؟ مزیت ها و معایب ترجمه انسانی و ترجمه ماشینی نسبت به هم چیست؟ آیا می توان در حوزه ترجمه نیز به تکنولوژی و نرم افزار کد نویسی شده اعتماد کرد؟ اینها سوالاتی هستند که می خواهیم در این مقاله به آنها پاسخ دهیم تا کمی از گنگی سوال آغازین کاسته و به طور تخصصی این موضوع را مورد بررسی قرار دهیم.
ابتدا اجازه دهید به موضوع ترجمه انسانی و کم و کیف آن بپردازیم، همانطور که از نامگذاری این نوع ترجمه مشخص است، ترجمه ای که توسط انسان انجام پذیرد ترجمه انسانی نامیده می شود و اصول و قوائد خاص خود را نیز دارد، در ترجمه انسانی اصل و اساس بر محور مترجم قرار دارد و این تخصص و تبحر مترجم است که در سایه پیروی از اصول و قوائد استاندارد تعیین شده، کیفیت خروجی کار را تضمین خواهد کرد.
اما منظور از ترجمه ماشینی چیست؟ در مورد این نوع ترجمه نیز نوع نامگذاری تا حدی بیانگر چند و چون موضوع می باشد ولی اگر بخواهیم تعریف کامل تری نیز ارائه دهیم باید بگوئیم وقتی امر ترجمه به ابزار های هوشمندی مانند رایانه یا نرم افزار های خاصی که برای ترجمه طراحی شده اند سپرده می شود، موضوع ترجمه ماشینی مطرح می شود که یعنی ترجمه توسط عواملی غیر از انسان انجام شده است، که در ادامه به جزئیات این نوع ترجمه اشاره خواهیم کرد. و اطلاعاتی در راستای مقایسه ترجمه انسانی با ترجمه ماشینی به شما ارائه خواهیم نمود.
در این بخش سعی داریم به مقایسه ترجمه انسانی با ترجمه ماشینی بپردازیم و با بیان چند نمونه از اصول و قوائدی که برای هر ترجمه ای به صورت حرفه ای و فارغ از موضوع مقاله و متن مطرح هستند، تفاوت بین این دو نوع ترجمه را مشخص کنیم، اولین اصل از اصول ترجمه را می توان بحث روان بودن و انتقال صحیح مفهوم متن دانست، برای دستیابی به این موضوع باید کلمات، جملات، عبارات خاص و هر نوع آرایه یا کنایه ای که در متن، حاوی پیام های مشخصی برای خواننده هستند به درستی و به صورت دقیق ترجمه شده و به طور واضح از زبان مبداء در زبان مقصد معادل سازی شوند، یا مورد دیگری از این اصول را که می تواند در مورد مقایسه ترجمه انسانی با ترجمه ماشینی به ما کمک کند، بحث تفاوت ها و پیچیدگی های دو زبان مبداء و مقصد مختلف معرفی کرد که تشخیص و رعایت آنها مستلزم اشراف کامل به زیر و بم زبان ها و فرهنگ ادبی هر جامعه ایست، یا برای مثال سوم می توانیم به بحث رعایت و انتقال لحن و منظور نویسنده از طریق بکارگیری معنی های خاص کلمات و جملات اشاره کنیم، زیرا بعضی اوقات نویسنده برای رساندن منظور و هدف خود از کلماتی استفاده می کنند که معنایی به غیر از معنی لغوی آن کلمه دارند و معنای جمله یا کلمه با توجه به محتوای متن تغییر می کند، در این صورت مترجم باید توانایی تشخیص معنای مورد نظر نویسنده و منظور از استفاده این جملات و کلمه ها را داشته باشد تا بتواند معادل آنها را در متن مقصد جایگذاری کند، با مطرح شدن موضوعاتی این چنین در بحث مقایسه ترجمه انسانی با ترجمه ماشینی مشخص می شود که قاعدتا یک ماشین برنامه ریزی شده محدود، با وجود اینکه حتی از میلیون ها دستور و کد نیز پیروی کند، نمی تواند اطلاعات کافی در مورد جمله بندی های خاص، تشخیص لحن و احساسات نویسنده اصلی یا تفاوت هایی که در بطن و روح زبان ها نهفته است و از عمق جامعه مربوط به هر زبانی سرچشمه میگیرد داشته باشد و مطمئنا توانایی تشخیص و اعمال موضوعات این چنین را نخواهد داشت، البته امکان برطرف شدن تمام این نقص ها در ابزار های ترجمه وجود دارد، چرا که در طی سال ها ثابت شده است که بن بستی برای علم و تکنولوژی وجود ندارد، اما حداقل تا به امروز، با پیشرفت های چشم گیری که در عرصه ترجمه ماشینی اتفاق افتاده است، این مهم به دست نیامده و تقریبا تمام متون دارای اهمیت، از ترجمه انسانی بهره می گیرند.
بعد از مقایسه ترجمه انسانی با ترجمه ماشینی نوبت به بیان مزایا و معایب ترجمه انسانی نسبت به ترجمه ماشینی میرسد که در تمییز این دو ترجمه از هم بسیار حائز اهمیت هستند، اگر بخواهیم به مهمترین و بزرگترین مزیت ترجمه انسانی اشاره کنیم که به خودی خود نیز بیانگر شاکله اصلی تفاوت ها باشد، باید به تشخیص و درک بسیار قوی انسان نسبت به ماشین اشاره کنیم، در واقع این موضوع دقیقا نقطه مقابل معایب ماشین هاست، فعلا و در حال حاضر ماشینی طراحی و تولید نشده است که بتواند از روی کلمات نوشته شده، لحن، احساسات، منظور و قصد نویسنده را تشخیص دهد و تقریبا بیشتر ستون های یک ترجمه مطلوب نیز بر پایه همین امر استوار است، البته که اموری مانند ویرایشات و رعایت دستور زبان ها نیز اهمیت خاص خود را دارند، که، چه در ترجمه انسانی و چه در ترجمه ماشینی باید مورد توجه قرار بگیرند، از دیگر مزایا و معایب ترجمه انسانی نسبت به ترجمه ماشینی باید به موضوع برقراری ارتباط مستقیم مترجم با نویسنده اشاره کرد که این ارتباط می تواند تاثیر بسیار بالایی در نتیجه نهایی ترجمه داشته باشد، مطمئنا هر متنی بعد از ترجمه ابتدا توسط خود نویسنده مورد باز بینی قرار می گیرد و اگر مترجم به طور مستقیم با نویسنده در تعامل باشد در صورتی که نیاز به اصلاح و تغییر متن داشته باشند می توانند به راحتی به توافق رسیده و مشکل پیش آمده را مرتفع کنند.
اما تا اینجا به مزیت های ترجمه انسانی پرداختیم، مطمئنا معایبی هم در این نوع ترجمه وجود دارد و شاید مبنای به وجود آمدن ترجمه ماشینی نیز بی ربط به این معایب نباشد، یکی از بزرگترین معایب و مشکلات ترجمه انسانی نسبت به ترجمه ماشینی زمان بر بودن و هزینه های مربوط به این امر است، چرا که هر انسانی تا حدی توانایی تمرکز و انجام کاری را دارد و در این موضوع ماشین ها از امتیازات بالاتری برخوردارند که می تواند به عنوان مزیت آنها نیز به حساب بیاید، اجازه بدهید عنوان آخرین بحث در مبحث مزایا و معایب ترجمه انسانی نسبت به ترجمه ماشینی به عیب دیگر ترجمه انسانی اشاره کنیم که آن هم مشکل غلط های املائی محتمل در متن ترجمه است که البته این مشکل با توجه به ویرایشی که شاید چنیدن بار برای یک متن انجام می پذیرد به راحتی مرتفع خواهد شد و موضوع آنچنان حائز اهمیتی به حساب نمی آید.
حامیان سازمانی STRS
